Karvansaray

"O wijndrager, schenk mij een beker van uw hemelse wijn,
Voor de dorstigen een bron, goddelijk en rein,
Ik sta in vuur en vlam en mijn dorst doet vreselijke pijn,
O, breng me wat wijn, laat me drinken tot er niets meer zal zijn."

Nizami van Ganja (1141 - 1209). Uit zijn epos over Alexander de Grote, met excuses voor mijn vertaling.

Ten zuiden van Bakoe rijden we door bijna uitgeputte olievelden, waar nog een paar werkende ja-knikkers staan. Iets verder langs de kust ligt Nationaal Park Qobustan, bekend van de petrogliefen. De tekeningen van herten, leeuwen, paarden en bokken zijn hier in de rotsen gekrast toen dit gebied nog dichtbegroeid was, en West-Europa bedekt onder een dik pak ijs. Vanaf de rotsen zie je de woestijn, olieboortorens uit de Sovjet-periode en daarachter de Kaspische Zee. Iets verderop bezoeken we ook een veld met allemaal kleine moddervulkanen. Het lijkt alsof de modder kookt, maar je kunt er gewoon je hand in steken.

Azerbeidzjan heeft een grillige vorm, die is bepaald door bergen, rivieren en talloze burenruzies. Het centrum van het land is een dorre vlakte, die we doorkruisen via de kaarsrechte weg naar Gəncə, de tweede stad van het land, gelegen aan de voet van de Kaukasus. 

Bij de brede toegangsweg naar Gəncə (dat spreek je uit als 'gansja') staan talloze borden met foto's van martelaren die zijn gestorven in de recente oorlogen met Armenië. Nog in 2020 vielen aan beide zijden drieduizend doden en heroverde Azerbeidzjan het territorium dat begin jaren negentig was verloren - gedurende beide oorlogen zijn honderdduizenden Armenen én Azeri van hun geboortegrond verdreven. Nog altijd zijn zowel het grensgebied als de betwiste gebieden rood van kleur op het kaartje van het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken.

Na wat zoeken vinden we de Shah Abbas Karvansaray, een hotel van meer dan vierhonderd jaar oud, dat de sfeer ademt van de oude zijderoute. De kamers zijn groot en fraai ingericht. Wel jammer dat we midden in de nacht worden gewekt door een man die op onze deur staat te kloppen - geen idee wat die wil. 

Overal in het land kom je twee namen tegen: Alijev en Nizami, de president en de poëet. De dichter Nizami leefde in het twaalfde eeuwse Ganja, nog voor Marco Polo hier passeerde, en hij wordt in Azerbeidzjan vereerd als zijn opvolgers Rumi en Hafez in Iran. We bezoeken de graftombe van Nizami, aan de rand van de stad, en een museum dat speciaal voor ons wordt geopend. Er hangen een paar mooie schilderijen.

We rijden naar de Kaukasus, tot we niet verder kunnen met onze wagen. Bij een parkeerplaats worden we opgepikt door een stoere vrouw met een paarskleurige Russische ZAZ Zaporozhets, een fantastische wagen die lijkt op de Lada Riva; beide modellen zijn heel populair in deze regio. Ze scheurt over de kinderhoofdjes tot waar de steile weg eindigt tegen de hellingen van de Kaukasus. We zijn in Kiş, een bergdorpje dat nog stamt uit de tijd van Kakausisch Albanië, meer dan duizend jaar geleden. Naast de kerk heeft de familie van de vrouwelijke coureur het huis en de tuin opengesteld voor toeristen die hier komen smullen van zachtgekookte walnoten, rozenjam, boter, geitenkaas en brood - allemaal zelf gemaakt. Na een tijdje stuiteren we weer terug naar de parkeerplaats.

We overnachten in de eeuwenoude karvansaray van Şəki ('sjetsji'). Iets minder oud dan de vorige karvansaray, maar veel slechter onderhouden. De stopcontacten bungelen uit de muren, de kranen lekken en de meubels zijn versleten. Het houten dak en de stenen booggewelven op de twee verdiepingen zijn wél prachtig, bovendien worden we vrienden met drie jonge katjes en twee gezinnen die langskomen.

Tijdens een diner op het dak van het hotel aan de overkant van de straat hebben we een fantastisch uitzicht over het oude centrum en de ondergaande zon die de Kaukasus goudgeel belicht. Dan wordt het donker. Ook in onze kamer, want vanaf een uur of negen hebben we geen elektriciteit meer.