Rainbow Nation

25 maart 2018 - Soweto, Zuid-Afrika

Soweto. Voor bijna iedereen een bekende naam, die over het algemeen geen positieve associaties oproept. Toch wonen er, volgens de Sowetianen die we vandaag spreken, ruim drie miljoen mensen. Waarschijnlijk zijn het er nog meer, want er zijn veel illegale immigranten uit andere Afrikaanse landen.

We overnachten bij B&B Vhavenda Hills in Orlando West, één van de oudere wijken, uit 1945. We worden heel hartelijk ontvangen door de oude dame Maria en door Rose. Terwijl we wachten tot onze kamer is schoongemaakt, wordt regelmatig aangebeld. Mensen komen van ver voor de vers gebakken scones van Rose. Drie voor 12 Rand.

Tweehonderd meter van onze B&B is Vilakazi Street, de enige straat ter wereld waar twee Nobelprijs-winnaars hebben gewoond, namelijk Desmond Tutu en Rolihlahla Mandela. De laatste woonde hier op nummer 8115 toen hij in 1962 bij Durban werd gearresteerd, dankzij een tip van de CIA. Tegenwoordig is hier een klein museum, waar volgens de wat stugge mevrouw achter de kassa tussen de driehonderd en zevenhonderd bezoekers per dag komen. Op de stoep vertoont een groep gekleed in bontjes de traditionele Zulu-dansen voor de toeristen die uit de bus komen rollen.

De oude woning van Mandela is een standaard ‘matchbox house’, zoals overal in Soweto is gebouwd. Het ziet eruit zoals een kind een huis tekent: een rechthoek van bakstenen met een puntdak van rode dakpannen. Onder dat dak vind je drie kleine kamers en een keukentje, ik schat ongeveer vijftig vierkante meter in totaal. De buitenmuren van het huis zijn getekend door kogelgaten en zwarte vlekken van moletov-cocktails.

Chauffeur Isaac en zijn makker Brilliant brengen ons naar openlucht café annex fietsenverhuur annex backpackers hotel Lebo’s, een paar kilometer verderop. Na een stevige lunch van maïspap en curry stappen we met een groepje van tien toeristen op de mountainbikes, voor een fietstocht door de townships.

We beginnen met een aardige klim, tot groot plezier van Yvonne, maar de inspanning wordt beloond met een mooi uitzicht over Orlando Oost, geboortegrond van Trevor Noah, tegenwoordig de beroemde presentator van de Amerikaanse Daily Show. Onze gids kende hem als tiener, toen Trevor Noah nog DJ was. Yvonne krijgt een hand van de gids, voor het lezen van Noah’s boek Born a Crime - overigens een aanrader. “We are friends now,” zegt hij.

Vanaf ons uitkijkpunt zien we ook de twee immense koeltorens, het iconische beeld van Soweto. Vroeger was dat de kolencentrale die stroom leverde aan de blanken in de stad, terwijl de mensen hier in de kolendamp zaten, zonder elektriciteit. De situatie is nu een stuk beter. De koeltorens worden alleen nog gebruikt voor bungee jumping en Orlando is een populaire wijk om te wonen.

We doorkruisen ook een heel slechte buurt. Onze fietsen rijden letterlijk door een open riool tussen hoopjes huisvuil. In de tijd van Apartheid woonden hier de mannen die hun gezin moesten achterlaten in de thuislanden van Kwazulu Natal, om te werken in de goudmijnen. In de aanloop naar de eerste verkiezing van Zuma beloofde het ANC gratis huizen voor iedereen. Na de verkiezing werden een paar gebouwen neergezet, maar toen bleek dat er ineens toch een (te hoge) huur moest worden gelapt. De appartementen staan nu al acht jaar leeg, pal naast de krotten.

De tocht voert ook langs de plek waar op 16 juni 1976 de Soweto-opstand uitbreekt. Tienduizend studenten protesteren tegen de zoveelste domme wet, dit keer de invoering van het Afrikaans als voertaal op scholen. Er vallen naar schatting zeshonderd slachtoffers, waaronder de dertienjarige Hector Pieterson.

In de loop van de middag zien we vier van de ca. veertig townships. De verschillen zijn enorm. In de ene straat zie je piepkleine ‘tin boxes’ van golfplaten; om de hoek staan grote bungalows met twee garages en een strak gazonnetje.

Er is één ding in elke buurt hetzelfde: de vriendelijke begroetingen. Meerdere keren horen we “Welcome to Soweto!” We leren “hola-hola”, een Portugees leenwoord dat in het Zulu is beland. Kinderen zwaaien verlegen of staan midden op straat om iedereen van onze groep een high five te geven. Eentje springt op mijn fiets als ik een heuvel af wil rijden. Kleine domper op deze geweldige middag is dat Yvonne vol op haar snuit valt. Ze was bezig met de camera, terwijl ze plotseling met één hand moet remmen. Over de kop. Flinke schaafwond op haar rechterknie, en de volgende dag grote blauwe plekken.

’s Avonds lopen respectievelijk strompelen we naar Restaurant Samkhuzi, pal naast het huis van Desmond Tutu. Jaren geleden begon het met een groep vrienden die steeds in het kleine huisje bij de latere restaurateur kwamen eten.

Op weg naar het restaurant zien we een felle regenboog, die eindigt bij het huis van Mandela. Zijn droom van een “rainbow nation” is nu heel dichtbij.
 

Foto’s

3 Reacties

  1. David:
    26 maart 2018
    Indrukwekkend. Veel plezier nog en hopelijk een niet al te pijnlijke knie....
  2. Belinda:
    26 maart 2018
    Ik sluit mij aan bij David, Indrukwekkend
  3. Richard F.W. Kessels:
    27 maart 2018
    Wel machtig interessant, die actuele geschiedenis van apartheid. Gelukkig bestaan apartheid en discriminatie niet meer in de wereld. Haleluja. Sterkte met je knie Yvonne en let beter op je veiligheid. Geldt ook vir blankes.