Heilige stad

Vanaf Hostel Abraham is het een klein kwartier lopen naar het busstation van Tel Aviv, een grimmige betonnen kolos van zeker twintig meter hoog. Bij twee kleine ingangen worden we weggestuurd, omdat we grote rugzakken hebben; die moeten bij de hoofdingang door een röntgen-apparaat. Mijn zakmes mag ik gelukkig houden.

Op de zesde verdieping van het busstation wachten we in de vertrekhal op expres-bus 405 naar Jeruzalem, die elk kwartier vertrekt. Ongeveer een uur rijden we door een landschap van droog gras en rotsen.

De eerste stop die we maken is de eindhalte, het busstation van Jeruzalem. Een paar kilometer verderop vinden we Hotel Paamonim. Het is nog te vroeg om in te checken, dus we laten onze rugzakken achter en lopen naar de oude stad.

Zoals bekend hebben Joden en Arabieren een tikkeltje gespannen verstandhouding, met Jeruzalem als brandpunt, soms letterlijk. In haar vier millennia tellende geschiedenis is de stad meer dan veertig keer veroverd, waarvan drie keer in de laatste honderd jaar.

Na de eerste Wereldoorlog neemt Groot-Brittannië de besturing over van de Turken, die hier vijf eeuwen heersten. De Britten hebben hun macht niet echt intelligent uitgeoefend, vooral door beloftes te doen aan zowel de Palestijnen als de Zionisten.

Na de tweede Wereldoorlog besluiten de Verenigde Naties dat de Palestijnen en de Joden recht hebben op een eigen land, dus dat er twee staten moeten komen. Kort daarna verklaren de Zionisten de onafhankelijkheid en de Arabieren de oorlog. Dat hadden ze beter niet kunnen doen, want in een paar weken tijd veroveren de Israëli’s een veel groter gebied dan de VN voor ogen had. Tijdens deze korte oorlog verovert Jordanië de oude stad Jeruzalem, waarna ze de Joodse wijk afbreken.

Dit jaar precies een halve eeuw geleden doen de Arabische buren wederom een poging om Israël te bezetten, en ook dan blijkt dat een averechts effect te hebben. In de zesdaagse oorlog van 1967 verovert het Israëlische leger de hele Westelijke oever van de Jordaan, inclusief Jeruzalem.

In de ommuurde vesting bezoeken we de Armeense, Joodse, Islamitische en Christelijke wijk. In een ondergrondse ruimte zien we een reconstructie van de Cordo, de lange hoofdstraat die ooit door de Romeinen is aangelegd. De straat is gevonden dankzij een mozaïek op de vloer van een kerk in Jordanië, die een oude plattegrond van Jeruzalem laat zien.

In het Islamitisch kwartier waan je je in een Arabische soek. Hier is bijna de gehele bevolking Palestijn. Als zij hun huis verkopen aan een joodse familie kunnen ze veel geld verdienen, maar dan worden zij wel beschouwd als collaborateurs. Vreemd genoeg zijn de joodse families die hier komen wonen verre van rijk. Hun woning en uitkering worden betaald door Zionistische organisaties.

In de Christelijke wijk bezoeken we de Heilig Grafkerk, die door de Kruisvaarders is gebouwd op de plek waar Jezus van Nazarath zou zijn gekruisigd, gebalsemd en begraven. Het is een enorm complex bestaande uit meerdere kapellen, die onder beheer staan van de Katholieke Orde van Franciscus en vijf Orthodoxe Kerkgenootschappen uit de regio. Hun onderlinge relatie is dermate slecht, dat de sleutels van de kerk al eeuwen in bewaring zijn bij twee Islamitische families. De onderdelen van de kerk die zij gezamenlijk onderhouden, mogen alleen worden veranderd als alle partijen het eens zijn; dat is dus pas als de Messias weer terugkeert op aarde - en waarschijnlijk zelfs dan niet. Het gevolg is dat er al drie eeuwen een ladder tegen de gevel staat, die niemand mag aanraken. Vijftien jaar geleden brak er nog een grote vechtpartij uit, omdat een koptische monnik een stoel had verplaatst. Elf monniken moesten naar het ziekenhuis.

Ondanks internationale protesten versterkt Israël steeds meer haar grip op de heilige stad. Recentelijk hebben ze een tien meter hoge muur gebouwd, die losjes om de stad kringelt. Vanaf de Toren van David, het hoogste punt in de oude vesting, kun je de muur over de bergen zien slingeren. Hij loopt soms dwars over het land van Palestijnse families, die moesten toezien hoe vijfhonderd jaar oude olijfbomen werden omgezaagd. Voor veel Israeli is de muur noodzakelijk, om zich te beschermen tegen terroristische aanslagen.

We bezoeken Yad Vashem, een museum waar de Holocaust tot in het pijnlijkste detail wordt gedocumenteerd. In een van de laatste expositieruimtes wordt aandacht besteed aan de stichting van de staat Israël, een logisch gevolg na alle ellende. We lezen het bericht dat een Britse commandant in november 1946 stuurde naar een schip met vierduizend illegale immigranten. “If you try to disembark on the shores of Palestine, you will be arrested... It’s best for you to sail after us to Cyprus.” Waarop de kapitein antwoordde: “We have come from concentration camps in Europe and we have no intention of exchanging them for English concentration camps. [...] We will fight for our right to live.” En dat is precies wat ze de laatste honderd jaar hebben gedaan.