Kameraden in Kosovo

Van Skopje is het zo'n twintig kilometer rijden naar de noordelijke grens. De overgang zelf kost ons tien minuten, inclusief het regelen van een autoverzekering, aangezien de groene kaart hier niet geldig is. Net over de grens gaan we even wat drinken - twee espresso en een cola voor € 1,80 - om te vieren dat we nu in alle landen van Europa voet hebben gezet, hoewel lang niet iedereen vindt dat Kosovo een land is.

Rond het middaguur zijn we op Priština International Airport, waar na een tijdje het vliegtuig landt met onze kameraad Taco. Leuk om hem weer te treffen in het buitenland! Over een paar dagen vliegt hij weer terug, en zullen wij de reis voortzetten. We proppen ons drieën in de cabine en rijden naar Hotel Prima, waar Max nèt op de oprit past. De ligging van ons hotel is ook prima, precies tussen het oude en het nieuwe centrum van Priština.

Koud bier
Het oude stadshart stamt uit de tijd van de Ottomaanse overheersing. Hier vind je nog altijd alles wat de inwoners toen nodig hadden, namelijk een bazaar voor boodschappen, een moskee voor het gebed, een plein voor de bijeenkomsten en natuurlijk huizen om in te wonen. Het Etnografisch Museum is zo'n Ottomaans woonhuis, dat als één van de weinige is gered van de socialistische sloopkogel.

Een stukje verderop bezoeken we het Kosovo Museum, met artefacten van tienduizend jaar menselijke aanwezigheid in de regio. Beneden vooral voorwerpen uit de prehistorie en de Romeinse tijd, boven een expositie over de recente historie. Ze tonen onder andere het uniform van generaal Wesley Clark en de cowboyhoed van Madeleine Allbright. In het museum spreek ik kort met een oudere heer, die dertig jaar geleden is gevlucht naar Duitsland. Het bezoek maakt hem melancholiek, want hij herkent niet veel meer van zijn land.

Op de eerste middag gaan we in de Ottomaanse wijk op zoek naar koud bier, maar dat wil niet erg lukken. Eerst lopen we over de bazaar, waar stalletjes staan met groente, kleding en sigaretten. We beginnen ons wat zorgen te maken over ons verblijf hier, want het ziet er armetierig uit. Het is niet zo moeilijk voor te stellen dat Priština zestig jaar geleden nog vrijwel geen verharde wegen had en er cholera rondwaarde. Gelukkig vinden we toch vrij snel een groot glas koud Peja Bier én gezellige terrassen.

De volgende morgen laten Taco en ik ons een Ottomaans kapsel aanmeten door de barbier om de hoek, een hippe jongeman die luistert naar Kosovaarse rapmuziek van Gjiko.

Volksrepubliek
Behalve de Turken hebben vooral de socialisten hun stempel gedrukt op de stad. Het huidige Kosovo werd nog voor WO I ingelijfd door Servië, dat zelf later opging in de Volksrepubliek Joegoslavië. De communisten bouwden een 'modern' centrum, met creaties zoals de Internationale Bibliotheek, die regelmatig terugkomt op lijstjes met lelijkste gebouwen ter wereld, omdat het er uitziet als een hoop bakstenen verpakt in wit plastic en kippengaas (zie foto).

We lopen even naar binnen in de duistere hal van Hotel Grand, een ander staaltje socialistische esthetiek, dat in 1979 met hoorngeschal is geopend maar na een paar bewogen decennia vooral onderdak gaf aan criminelen, duiven en kakkerlakken. Medewerkers van het hotel besloten om alle kunst van het hotel op te stapelen in kamer 309, ter bescherming tegen vandalisme en diefstal. Een jaar of tien geleden werd de stapel werken herontdekt door een paar journalisten, maar het duurde vervolgens nog acht jaar voor het Ministerie van Cultuur in actie kwam. Nu vormt de kunst van Hotel Grand de complete collectie van het Nationale Kunstmuseum. Er hangt werk van kunstenaars als Gjokaj, Idrizi, Krasniqi, Ferri, Salihu en Zajmi. Exotische en voor ons onbekende namen, die volgens de kenners wel belangrijk zijn (zie de mooie documentaire op Youtube).

Ondanks de brutalistische architectuur is het langs de Bulevardi Nënë Tereza druk en gezellig. Hier flaneren de Kosovaren elke avond van de week langs sfeervolle restaurants en bars. Straatverkopers hebben speelgoed mitrailleurs en spiderman-poppen op de tegels uitgestald. Aan de voeten van het beeld van Skanderbeg rijden kinderen rond in kleine elektrische auto's, of ze rennen enthousiast door plotseling opspuitende fonteinen. Je kunt zien dat de helft van de bevolking onder de dertig jaar is.

Niet meer gekooid
In 1999 probeerden de Serviërs het gebied te zuiveren van Albanezen, waarbij bijna de voltallige bevolking van Kosovo op de vlucht sloeg, tot de NAVO ingreep en bombardementen uitvoerde op Belgrado. Vandaar dat in de hoofdstad een standbeeld staat van Bill Clinton, langs de Bulevardi Bill Klinton.

In 2008 riep de regering de onafhankelijkheid uit van de Republiek Kosovo, die inmiddels door de helft van alle VN-leden is erkend. Elk jaar wordt de onafhankelijkheid van Kosovo gevierd door de onthulling van het monument dat bestaat uit de letters 'Newborn', dat dan opnieuw is beschilderd.

Met chauffeur Nexhmedin rijden we naar de Bear Sanctuary, een eindje buiten Pristina. Sinds 2013 vangen ze hier beren op die onder erbarmelijke omstandigheden werden vastgehouden. Beer Kassandra zat bijvoorbeeld elf jaar opgesloten in een kleine kooi, als attractie bij een restaurant. Het laatste jaar was het restaurant gesloten en zat ze te verhongeren, terwijl de lokale bevolking stenen naar haar gooide. Nu kan ze lekker rondrennen en badderen in een natuurlijke omgeving.

Terug in Priština voelt het alsof Kosovo zelf uit een kooi is vrijgelaten. Dit jongste land van Europa, zowel qua bevolking als staat, geniet van de vrijheid en kijkt uit naar de toekomst. Zoals onze gids in het Etnografisch Museum zei: "Our country is only 13 years old. It takes time to build a nation." We komen graag weer eens terug om te zien hoe dat gaat.