Toch nog herfst

Vanwege de weersverwachtingen besluiten we landinwaarts te trekken; we hebben voorlopig geen verkoeling meer nodig van de zee, denken we. Dat blijkt een goede inschatting.

We zijn nog maar een paar uur op de campismo van Évora als het hard gaat waaien en regenen. De daktent klappert zo dat we maar een paar uur slapen, verspreid over de lange nacht. 's Morgens staat onze kampeerplek tot aan mijn enkels onder water, en deze dag moet er nog eens 25 millimeter vallen. In de stromende regen vouwen we de tent op. We gaan.

In Lissabon is het weer zoals we zo vaak hebben gehoord van Gerrit Hiemstra: "Wisselvallig, met hier en daar een bui en een zwakke tot matige wind." In combinatie met twintig graden prima voor een paar dagen stad.

Een oude zigeunerin verkoopt op straat kleine, opvouwbare paraplu's voor vijf euro. "Hij is wel een beetje slapjes," zeg ik in het Nederlands, waarna ze me in het Portugees overtuigt dat het gaat om Chinese topkwaliteit. Als we haar later weer tegenkomen, zit ze op de grond te bedelen. Ze zwaait vrolijk naar ons. 

Lissabon ligt uitgerekt langs het water, waar de oever van de Taag langzaam verandert in de Atlantische kust. Volgens de overlevering is de stad gebouwd op zeven heuvels, die zeer steil zijn en zo'n honderd meter hoog. 's Avonds worden de straatkeien, kerken en standbeelden sprookjesachtig verlicht door ouderwetse straatlantaarns, waarin kaarsen lijken te branden. Tram 28 is een rijdende toverlantaarn.

Eén van de bekendste heuvels is de Sint-Vincent. Hier begon ooit de moorse stad al-Ishbunah, een medina van smalle stegen en hoge trappen, volgestapeld met kleine witte huizen. Lissabon bleef groeien en de oude moorse stad veranderde in de wijk Alfama, een volksbuurt met opvallend veel arme vissers, prostituees en criminelen. Opmerkelijk genoeg werd alleen dit heidense Alfama gespaard tijdens de zware aardbeving van 1 november 1755, nota bene tijdens Allerheiligen. De verwoestende aardbeving, met een kracht van meer dan negen op de schaal van Richter, werd gevolgd door een tsunami en vervolgens door een dagenlange brand, mede veroorzaakt door kaarsen die werden gebrand voor Allerheiligen.

Een paar eeuwen later was Alfama bijna alsnog verdwenen. In de jaren tachtig van de vorige eeuw was de wijk zo verloederd dat de gemeente plannen smeedde om alles af te breken. Goed dat dit niet is gebeurd, want nu is het een toeristische trekpleister. De horeca zit vol, evenals de oude tram 28, die over de heuvels kruipt. Alfama wordt bovendien beschouwd als bakermat van de fado, het Portugese levenslied. In het Fado Museum bekijken we interviews met fado zangers die niet kunnen uitleggen wat de fado is.

Vanaf centraal station Rossio vertrekt elk uur de trein naar Sintra, een dorp nét buiten de westelijke buitenwijken van de stad. Het is bekend van een voormalig klooster dat rond 1840 in romantische stijl is gerenoveerd voor een of andere Duitse prins, vandaar dat het Paleis van Pena een kitscherig ding is. Het dorp Sintra is wel mooi en doet door de witte huizen en smalle straten denken aan Alfama. Het is maandag maar erg druk, omdat ook deze 1 november Allerheiligen wordt gevierd. Bovendien zijn er deelnemers van de Web Summit, een event dat veertigduizend bezoekers trekt. We lunchen met petiscos bij Tascantiga en kopen bij een banketbakker een lokale variant van de pastel de nata, een klein bladerdeegbakje met room, de nationale lekkernij. Die van de Lidl zijn ook erg lekker, trouwens. 

Het treinstation ligt op de top van de Chagas heuvel. Hier vinden we het Largo de Carmo plein, dat in 1974 een belangrijke rol speelde in de revolutie die een einde maakte aan bijna vijftig jaar dictatuur. Een wat rommelig overzicht van de dictatuur wordt gegeven in het Museu do Aljube.

We leren dat dictator Salazar een aartsconservatieve katholiek, nationalist en anti-democraat was, in één woord: een fascist. Zijn geheime dienst richtte zich met name op communisten, terwijl de econoom Salazar zelf druk was met het vergroten van de welvaart, vooral die van een kleine elite, de zogenaamde 'honderd families'.

Vrouwen werden geacht kinderen te baren en voor het huishouden te zorgen. Ze mochten niet autorijden. Moderne muziek als Pink Floyd was verboden, evenals Coca Cola, dat een symbool zou zijn van Amerikaans imperialisme en een verslavende drug. Pas in 1984 lag de frisdrank hier in de winkels. Het was over met de dictatuur toen Portugal allemaal oorlogen begon om haar Afrikaanse koloniën te behouden. Na véél zinloze slachtoffers keerde het leger zich tegen het regime. 

Over dictaturen gesproken... We bezoeken de grote, interessante tentoonstelling Rapture van Ai Weiwei, de van oorsprong Chinese kunstenaar en activist, die tegenwoordig op het Portugese platteland woont. Hij maakt documentaires en semi-realistische kunstwerken over maatschappelijke onderwerpen, zoals de vluchtelingencrisis en de repressie in China. Hij heeft zelf 81 dagen in een Chinese gevangenis gezeten en vier jaar moeten wachten tot hij zijn paspoort weer terugkreeg. Daarna is hij meteen vertrokken.

De tentoonstelling is in de wijk Belém, een stukje westelijk van het centrum. Ook dit is een oude volkswijk, waar de huizen vervallen zijn en vaak de inmiddels vertrouwde tegels (azulejos) op de gevel hebben. Onder de zeventig meter hoge Taag-brug staan gebouwen van een negentiende-eeuwse fabriek, waar nu alternatieve winkels zitten onder de naam LX Factory. Terwijl we sushi eten als lunch, wordt het pand van de buren afgebroken met een bulldozer. 

Na drie dagen regen in Lissabon rijden we verder noordwaarts. Zoals Kees al dacht... we gaan even langs de vuurtoren van Nazaré, waar een jaar geleden het wereldrecord surfen op een belachelijk grote golf is verbroken. Helaas zien we vandaag geen grote golven, maar we eten wel een grote burrito bij een food truck. De zon schijnt weer!