Eenheid

Berlin! We sluiten de vakantie af in onze geliefde Hauptstad. Er is wel wat veranderd sinds ons vorige bezoek. Restaurant Sauers waar we op 9 maart aten met Niels en Ilona moest de volgende dag dicht vanwege de algehele lockdown. Ze hebben die klap niet overleefd; nu zit er een andere uitbater.

Het is zaterdag 3 oktober 2020, dus vandaag is de dertigste Dag der Duitse Eenheid. Het is rustig op straat, omdat grote evenementen zijn afgelast en de winkels dicht blijven vanwege deze feestdag. We zien en horen wel opvallend veel politie, een kolonne van bijna twintig wagens rijdt met loeiende sirenes over de Friedrichstrasse richting Lichtenberg, in het oosten van de stad, waar een demonstratie is van een 'nationalrevolutionäre' (lees: nationaalsocialistische) organisatie. Hun doelen: "Heimat bewahren! Überfremdung stoppen! Kapitalismus zerschlagen!" De demonstratie trekt maar een paarhonderd fascisten en 1.500 tegendemonstranten, maar de politie moet er met groot materiaal naartoe om ze uit elkaar te houden.

Vanzelfsprekend blijven we uit de buurt van deze gekkies. Aangezien het heerlijk weer is, besluiten we om de stad weer eens op twee wielen te bekijken. Naast een heleboel aanbieders van e-scooters (elektrische stepjes) zijn er ook genoeg fietsen te huur. We kiezen Next Bike. Je downloadt hun App, koppelt je creditcard, scant de QR code op de fiets en 'klak,' de fiets is van het slot. Een wonder! Helaas rijden ze voor geen meter, dus we laten ze achter op de vlooienmarkt bij Tiergarten.

Een paarhonderd meter van ons hotel, in de Oranienburger Strasse, bevindt zich de Neue Synagoge, die eigenlijk niet zo 'neu' is aangezien ze in 1866 de gietijzeren poorten opende. Het was destijds een van de meest imposante gebouwen van Berlijn, dankzij de enorme hal met meer dan drieduizend zitplaatsen, de oriëntaalse façade geïnspireerd op het Alhambra, en vooral de grote gouden koepel die uittorent boven de woonkazernes. De Synagoge is nu open vanwege een tentoonstelling van Magnum-fotograaf Robert Capa.

Achter de streng bewaakte entree kopen we kaartjes. "Aus welches Bundesland kommen Sie?" Vraagt de mevrouw. "Aus die Niederlände," zegt Yvonne. "Aha, das ist kein Bundesland," zegt de mevrouw lachend. Ik gooi er bijna "Das war ein Mal," uit, maar dat is wellicht niet zo gepast in dit gebouw.

In de voorportalen van de Synagoge, die na de Wende prachtig zijn gerestaureerd, is een vaste tentoonstelling met een paar indringende verhalen van Berlijnse joden. Zo ligt er een standaard brief van de Jüdische Kultusvereinigung zu Berlin aan Hermann Lewin. Bovenaan de brief staat "Kennwort: Haustiere" en de eerste zin luidt als volgt:

"Volgens Artikel 3 van het Reglement betreffende het Houden van Huisdieren [...] krijgt u hierbij de opdracht om de door u gemelde dieren
- Kat
- Hond
- 2 Vogels

uiterlijk 5 juni 1942 af te leveren bij de dierenbescherming aan de Schicklerstraat 4."

Als Hermann dat niet wil, volstaat een getekende verklaring van een dierenarts, waaruit blijkt dat hij de dieren heeft laten inslapen. Ik moet denken aan onze Siberische boskat Boris en mijn keel knijpt dicht. Er zijn in de oorlog natuurlijk veel ergere dingen gebeurd, maar dit soort 'kleine' streken doen je ineens realiseren hoe intens gemeen het Nazi-regime was. Op de plaquette buiten op de deur staat in kapitalen een tekst die afsluit met "Vergesst es nie".

De tentoonstelling van Robert Capa is bijzonder, niet alleen vanwege de prachtige foto's, maar ook omdat de geschiedenis van Capa en die van Berlijn mooi vervlochten zijn. De fotograaf is in de jaren '30 drie keer gevlucht: één keer voor de Hongaarse dictatuur van Horthy en twee keer voor de nazi's. Met de eerste geallieerden landt hij op Omaha Beach en een klein jaar later staat hij weer in Berlijn, dertien jaar na zijn vlucht. In september 1945 krijgt hij van Life Magazine een opdracht om de zwarte markt in Tiergarten te fotograferen en de eerste viering van het joodse Nieuwjaar na de verschrikkingen van de oorlog, uiteraard een heftige en beladen dienst.

Op zondagmiddag gaan we naar de opening van FAB Dimensional: Animation Expanded, een expo van moderne kunst, als aanvulling en commentaar op het festival voor animatie dat komende week plaatsvindt. De tentoonstelling is in het Verwalterhaus, dat onze vrienden Niels en Ilona bestieren, en bestaat uit zeven kunstwerken waarin animatie een grote rol speelt. Nicole Aebersold laat bijvoorbeeld in haar werk Fluid Housing heel knap filmbeelden van modern ballet dansen met getekende beelden. En Philipp Artus heeft twee intrigerende animatiefilms onder de naam Break Through, die perfect passen bij het verweerde Verwalterhaus, namelijk van een grote, wat onhandige spin die langzaam een muur sloopt.

Vanwege Corona is de opening tussen 11 en 16 uur, zodat het bezoek als vanzelf wordt gespreid. Dankzij het lekkere weer belandt iedereen op het provisorische terras naast het oude opzichtershuis van de Prenzlauer begraafplaats. Na de geslaagde opening blijven we nog een beetje borrelen en nagenieten op de begraafplaats, dan gaan we uit eten bij San Marco. Nog één keer Italiaans eten! Leuk om Niels en Ilona weer te zien, en tof dat het Verwalterhaus steeds meer een lokale hotspot wordt voor moderne kunst. Ze zijn ook genomineerd voor een prijs voor kunstprojecten in dit stadsdeel. Knap gedaan!

Op maandag rijden we in één keer van Berlijn naar moeders, die vandaag jarig is. De Nederlandse regen spoelt het Italiaanse stof van Max. Nu is de vakantie echt voorbij...